USTAWA O DZIAŁACZACH OPOZYCJI ANTYKOMUNISTYCZNEJ ORAZ OSOBACH REPRESJONOWANYCH Z POWODÓW POLITYCZNYCH Z 20 MARCA 2015 ROKU PO NOWELIZACJI 8 CZERWCA 2017 ROKU
Status działacza opozycji antykomunistycznej lub osoby represjonowanej z powodów politycznych potwierdza Szef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych na wniosek osoby zainteresowanej, wdowy lub wdowca lub innego członka rodziny zmarłego działacza opozycji lub osoby represjonowanej z powodów politycznych.
Dopiero po uzyskaniu statusu można się ubiegać o przyznanie świadczenia pieniężnego (od 1 marca br. jego wysokość to 414,72 zł miesięcznie). Świadczenie to przysługuje jedynie działaczowi lub osobie represjonowanej (nie przechodzi po śmierci na innych członków rodziny).
DZIAŁACZEM OPOZYCJI ANTYKOMUNISTYCZNEJ jest osoba, która w okresie od dnia 1 stycznia 1956 r. do dnia 4 czerwca 1989 r., łącznie przez co najmniej 12 miesięcy prowadziła, w ramach struktur zorganizowanych lub we współpracy z nimi, zagrożoną odpowiedzialnością karną, działalność na rzecz odzyskania przez Polskę niepodległości i suwerenności lub respektowania politycznych praw człowieka w Polsce.
UWAGA: Do okresu 12 miesięcy, o którym mowa w ust. 1, nie wlicza się okresów działalności w ramach niezależnego ruchu związkowego lub niezależnego ruchu studenckiego, prowadzonej w okresie od dnia 31 sierpnia 1980 r. do dnia 12 grudnia 1981 r.
OSOBĄ REPRESJONOWANĄ Z POWODÓW POLITYCZNYCH jest osoba, która w okresie od 1.01.1956 r. do 31.07.1990:
- przebywała w:
a) więzieniu lub innym miejscu odosobnienia na terytorium Polski na mocy wyroku wydanego w latach 1956-1989 albo bez wyroku jednorazowo przez okres dłuższy niż 48 godzin lub wielokrotnie przez łączny okres dłuższy niż 30 dni, za działalność na rzecz odzyskania przez Polskę niepodległości i suwerenności lub respektowania politycznych praw człowieka w Polsce,
b) ośrodku odosobnienia za działalność na rzecz odzyskania przez Polskę niepodległości i suwerenności lub respektowania politycznych praw człowieka w Polsce; - przez okres powyżej 30 dni pełniła zasadniczą służbę wojskową lub czynną służbę wojskową w ramach ćwiczeń wojskowych, do której odbycia została powołana z przyczyn politycznych;
- z powodu działalności na rzecz odzyskania przez Polskę niepodległości i suwerenności lub respektowania politycznych praw człowieka w Polsce:
b) była inwigilowana przez organy bezpieczeństwa państwa i podjęto wobec niej bezprawne działanie polegające na popełnieniu na jej szkodę przestępstwa lub wykroczenia,
c) była pozbawiona możliwości wykonywania swojego zawodu,
d) została z nią rozwiązana umowa o pracę,
e) została relegowana z uczelni wyższej lub innej szkoły,
f) była objęta zakazem publikacji przez okres dłuższy niż jeden rok; - była poszukiwana listem gończym, oskarżona lub skazana za popełnienie przestępstwa lub wielokrotnie skazywana za popełnienie wykroczenia.
- a) która nie była pracownikiem, funkcjonariuszem lub żołnierzem organów bezpieczeństwa państwa, chyba że przedłoży dowody, że przed dniem 31 lipca 1990 r., bez wiedzy przełożonych, czynnie wspierała osoby lub organizacje działające na rzecz odzyskania przez Polskę niepodległości;
- b) co do której w archiwum Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu nie zachowały się dokumenty wytworzone przez nią lub przy jej udziale, w ramach czynności wykonywanych przez nią w charakterze tajnego informatora lub pomocnika przy operacyjnym zdobywaniu informacji przez organy bezpieczeństwa państwa.
Jak uzyskać status działacza opozycji antykomunistycznej lub osoby represjonowanej z powodów politycznych?
Najpierw składamy wnioski do IPN
Trzeba wystąpić do IPN z dwoma wnioskami:
- o wydanie dowodów (lub opisu) działalności lub represji.
Wniosek ten nie jest konieczny, jeśli osoba ubiegająca się o status sama posiada dowody represji lub działalności. Natomiast w przypadku, gdyby IPN odpowiedział, że nie posiada żadnych dowodów, można je zastąpić oświadczeniami świadków. - o wydanie decyzji, że osoba ubiegająca się o status nie była pracownikiem lub współpracownikiem organów bezpieczeństwa państwa.
Wniosek ten nie jest konieczny, jeśli osoba ubiegająca się o status wcześniej otrzymała Krzyż Wolności i Solidarności (wtedy decyzję z IPN zastępujemy kserokopią legitymacji KWiS).
UWAGA: takie same wnioski wypełnia żyjący działacz lub osoba represjonowana jak też członkowie rodziny osoby zmarłej.
Wnioski do Urzędu ds. Kombatantów
Nadesłane z IPN odpowiedzi (lub własne dowody działalności czy represji oraz legitymację Krzyża Wolności i Solidarności) przesyłamy do Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych w Warszawie wraz z odpowiednim wnioskiem o potwierdzenie statusu działacza opozycji antykomunistycznej lub osoby represjonowanej z powodów politycznych. Do wniosku należy dołączyć też aktualną fotografię oraz ksero dowodu osobistego (dobrze, by ksero dowodu osobistego oraz wszelkie inne kserokopie były uwierzytelnione). Można też od razu załączyć wniosek o przyznanie świadczenia pieniężnego.
Wnioski do UdKiOR znaleźć można na stronie Urzędu (www.kombatanci.gov.pl).
UWAGA: członkowie rodziny osoby zmarłej przy ubieganiu się dla niej o pośmiertne potwierdzenie statusu wypełniają inny wniosek – w przypadku pozytywnego rozpatrzenia otrzymują jedynie decyzję o potwierdzeniu statusu i odznakę honorową. Członkom rodziny nie przysługuje prawo do świadczenia pieniężnego za zmarłego działacza/osobę represjonowaną.
Adres Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych: ul. Wspólna 2/4 00-926 Warszawa.
UWAGA: wszystkie powyższe wnioski można uzyskać w każdym oddziale IPN (także w biurze IPN w Bielsku-Białej – ul. Piastowska 40 B p. 212, tel. 33 813 63 59). Tam też można uzyskać wszelkie dodatkowe informacje i inną pomoc przy ubieganiu się o status działacza opozycji lub osoby represjonowanej.